वादळ - विचारांचं

वादळ आणि तेही मनातल्या विचारांचं...

            सगळ्यांच्याच मनात ही विचारांची वादळं अगदी वारंवार येत असतात. आपण कितीही कामात गुंतलेले असलो तरी खूप वेळा मनात काही वेगळेच विचार सुरु असतात. कधी कधी विचारांचं हे वादळ एवढं जोरदार असतं कि हातातलं कामही बाजूला ठेवून आपल्याला त्या वादळाला संयमाने शांत करावं लागतं. अर्थात सारं काही छान मनासारखं घडेल या आशेवरच ते वादळ शमतं.

        

मनातल्या विचारांचं वादळ कधी शमेल का

सारं काही अगदी मनासारखं कधी घडेल का

      आयुष्याच्या पडद्यावर मनासारखं चित्र साकारेल का

      कल्पनेच्या कुंचल्यातून सप्तरंग तयात भरतील का

नातीगोती अन मैत्री निरंतर जपता येईल का

क्षणी सुखदुःखाच्या साथ सर्वाची लाभेल का

       चालताना तमातुनी संगतीस कुणी असेल का

       तिमीरातूनी तेजाचे त्या भाग्य कधी लाभेल का

 तप्त रणातूनी सदैव चालणे कधी संपेल का

 बरसूनी अमृतधारा तनमन तृप्त होईल का

        झोपेतल्या जगी सुखस्वप्ने कधी दिसतील का

        सत्यातल्या जगी स्वप्नपुर्ती सारी होईल का

 मनातल्या विचारांचं वादळ कधी शमेल का

 सारं काही अगदी मनासारखं कधी घडेल का

                   - स्नेहल मोडक

खिद्रापूर

          कोल्हापूरपासून ६० किलोमीटरवर आणि नरसोबाच्या वाडी पासून अवघ्या २० किलोमीटरवर वसलेलं शिरोळ तालुक्यातील एक छोटसं गांव खिद्रापूर. महाराष्ट्र कर्नाटक सीमेवर असलेलं हे गांव.

            या गावाला भेट द्यायची इच्छा आजवर काही ना काही कारणाने पुढे जात होती अखेर नुकताच तो योग आला आणि मनाला व दृष्टीला जणू शाही मेजवानीच मिळाली.

             भारतीय स्थापत्य कलेतलं एक सुवर्णपर्ण म्हणजे खिद्रापूरचं कोपेश्वर मंदिर. बाराव्या शतकात शिलाहार राजांच्या काळात बांधलेलं हे कोपेश्वराचं अप्रतिम, देखणं मंदिर. 

              मंदिराचा प्रवेशमार्ग अगदी साधाच. त्यामुळे सुरुवातीला आत काय पहायला मिळणार याची किंचितही कल्पना येत नाही. मात्र प्रवेशद्वारातुन शिरल्यावर आपल्या समोरच उभं असतं ते काळ्या पाषाणातलं अप्रतिम शिल्पमंदिर.

               खरंतर मंदिरात प्रवेश केल्यावर आपण सर्वप्रथम देवदर्शन करतो. मात्र इथे आल्यावर मी आधी मंदिराच्या बाह्यभागाच्या निरिक्षणातच दंग झाले. अर्थात नंतर काही क्षणातच आत जाऊन आधी देवदर्शन घेतलं.

                मंदिराची रचना ताऱ्याच्या आकाराची आहे. संपूर्ण मंदिर ९५ हत्तींच्या पाठीवर उभं आहे. प्रत्येक हत्तीच्या पाठीवर देवदेवता कोरलेल्या आहेत. पुर्ण मंदिरात अप्रतिम अशा कोरीवकामाने नटलेले १०८ खांब आहेत. आणि या सर्वावर कळस म्हणजे ४८ खांबांवर तोललेला १३ फुट व्यासाचा स्वर्गमंडप. आणि त्याखाली असलेली तेवढ्याच व्यासाची गुळगुळीत काळ्या पाषाणाचीच रंगशीळा. छतविरहित असा हा स्वर्गमंडप एकमेवाद्वितीय म्हणावा असाच आहे. त्या आकाशगवाक्षातून पहाताना अक्षरशः भान हरपून जातं. त्याच्या ४८ खांबांवरचं कोरीवकाम म्हणजे स्थापत्य कलेचा देखणा आविष्कारच. प्रत्येक खांब वेगळ्या पद्धतीने कोरलेला आहे. गोलाकार, चौकोन, षट्कोन, अष्टकोन असे सगळे आकार आपल्याला प्रत्येक खांबात पहायला मिळतात.

                मुख्य मंदिरापासून काहीसा विलग असलेला हा स्वर्गमंडप, त्यानंतर आच्छादित सभामंडप, अंतराळ आणि गर्भगृह अशी या मंदिराची रचना आहे.

                कोपेश्वर म्हणजेच शंभू महादेव. अर्धांगिनी दक्ष कन्या सतीच्या जाण्याने दक्ष राजावर कोपलेला तो कोपेश्वर. त्यांची समजूत काढण्यासाठी तिथे आले ते भगवान विष्णू. श्री विष्णूंचं नांव धोपेश्वर. मंदिराच्या गर्भगृहात दोन शाळुंका आहेत. एक कोपेश्वर आणि त्यांच्या बाजूलाच थोडा उंच धोपेश्वर. 

                   गर्भगृहातील सर्व भिंती आणि खांबांवर अतिशय रेखीव अशा देवदेवता कोरलेल्या आहेत. गर्भगृहात प्रकाश थोडा कमी आहे. परंतु काही क्षणांनी आपल्याला मुर्तींचे व्यवस्थित अवलोकन करता येते. 

                   मंदिराचा अंतर्भागच नाही तर बाह्यभागही अप्रतिम अशा शिल्पसौदर्याने सजलेला आहे. बाह्य भागावर व्याल, किर्तीमुख, गणेश, विष्णूचे अवतार, दुर्गा, सुरसुंदरी हे सारे अत्यंत रेखीव असे कोरलेले आहेत.

                     याचबरोबर मंदिराच्या बाह्य भागावर रामायण महाभारतातील काही कथाही कोरलेल्या आहेत. संपूर्ण मंदिरच अशा विविध प्रकारच्या शिल्पकलेने नटलेले आहे.

                    भारतीय स्थापत्यकला, विज्ञान, गणित, संस्कृती यांचा सुरेख संगम म्हणजे हे खिद्रापूरचं कोपेश्वर मंदिर. ९०० वर्षांपूर्वीही हे सारं किती प्रगत होतं याचं हे एक उत्तम उदाहरण.

                    मोगलांच्या आक्रमण काळात बऱ्याच मुर्तींचे चेहरे उध्वस्त केले गेले आहेत. पण तरीही मंदिराचे सौंदर्य अबाधित आहे.

                    भारत सरकारच्या पुरातत्त्व विभागाने हे मंदिर महाराष्ट्रातील राष्ट्रीय संरक्षित स्मारक म्हणून घोषित केले आहे.

                    अतिशय सुबक, सुंदर आणि रेखीव असं हे शिल्पमंदिर प्रत्येकाने आवर्जून पहावं असंच आहे.

                                                         - स्नेहल मोडक

           

            

                    

समुद्रपक्षी ( Seagull )

        आमच्या गिरनार यात्रेत गिरनार दर्शनानंतर आणखी काही तीर्थस्थानी आम्ही नेहमीच जातो. त्यातलंच एक स्थान द्वारका.

         द्वारकाधिशांच्या द्वारकेचे गोमती द्वारका आणि बेट द्वारका असे दोन भाग आहेत. द्वारकाधिश गोमती द्वारका येथून राज्यकारभार चालवत होते. आणि बेट द्वारका येथे त्यांचे वास्तव्य होते. बेट द्वारका भर समुद्रात आहे. अर्थातच तिथे नावेतून जावे लागते. साधारण वीस मिनिटांचा नावेचा प्रवास आहे. 

          बेट द्वारकेला जाता येतानाच्या या छोट्या समुद्र सफरीचा अनुभव प्रत्येकाने एकदा तरी घ्यावाच. ही छोटी सफर नितांतसुंदर बनवण्यासाठी आपल्या संगतीला असतात सुंदर समुद्रपक्षी. खूप मोठ्या प्रमाणात हे समुद्रपक्षी या नावेच्या प्रवासात आपल्याला पहायला मिळतात. शुभ्र पांढरा रंग अन पंखाजवळ थोडा राखाडी काळा रंग  आणि कर्कश आवाज ही यांची ओळख.

मासे टिपण्यासाठी लांब अंतरापर्यंत उडत जाणे ही खासियत.

..

     

            बेट द्वारकेला जाताना नावेत चढण्याआधी तिथे विक्रीस असलेले समुद्रपक्ष्यांचे खाद्य बरोबर घेतात. नाव किनाऱ्यापासून आत समुद्रात जाऊ लागते आणि मग सुरु होतो एक रमणीय खेळ. आपण घालत असलेले खाद्य खाण्यासाठी समुद्रपक्ष्यांचे थवेच्या थवे आपल्या नावेच्या आजूबाजूला ऊडू लागतात.हवेतल्या हवेतच खाद्य पकडून खाणारे समुद्रपक्षी पहाणे अतिशय मनोरंजक असते. आपण घातलेले खाद्य खाण्यासाठी मासे येतात आणि खरंतर त्या माशांना खाण्यासाठी हे समुद्रपक्षी आपल्या नावेबरोबर येतात. एकूणच अतिशय विलोभनीय दृश्य असते. या रमणीय खेळात नावेचा प्रवास संपवून आपण बेट द्वारकेला कधी पोहोचतो ते कळतही नाही.

            समुद्रपक्षी सर्वत्र सहज आढळतात. मात्र इतक्या जवळून त्यांना पहाण्याची संधी बेट द्वारकेला जाता येताना नक्की मिळते. एकदा तरी हा अनुभव जरुर घ्यावा.

                               - स्नेहल मोडक

 

गंध केशर अष्टगंधाचा - गिरनार

अवधूत चिंतन श्री गुरुदेव दत्त

..

            नोव्हेंबर २०२० मध्ये कार्तिकी एकादशीच्या दरम्यान गिरनार परिक्रमा आणि गुरुशिखर दर्शन अशी यात्रा ठरवली होती. यावेळी मोठा ग्रुप बरोबर घेऊन जाणार होतो. परंतु आंतरराज्य प्रवासावरील निर्बंध वाढल्यामुळे ऐनवेळी यात्रा स्थगित करावी लागली.

             नंतर आमचा दत्तजयंती निमित्त गिरनारला जायचा योग आला. उत्तम दर्शन झालं.

             मग सर्वांची विचारणा सुरु झाली आमचा गिरनार यात्रेचा योग कधी येणार. अखेर परिस्थिती थोडी सुधारल्यावर श्री दत्तगुरुंच्या कृपेने आताच्या पौष पौर्णिमेला गिरनार यात्रा संपन्न झाली.

            पहिल्यांदाच एवढा मोठा ग्रुप बरोबर घेऊन जाणार होतो म्हणून आम्हाला थोडी काळजी वाटत होती पण श्री दत्तगुरुंची कृपा आणि काही सहकारी मित्रांनी घेतलेली अथक मेहनत यामुळे एकूणच यात्रा ऊत्तम रितीने पूर्ण झाली.

            आम्हाला एकूण यात्रेबद्दल जी काळजी वाटत होती ती दूर करण्याचं काम मात्र श्री दत्तगुरुंनी अगदी सहज केलं होतं. प्रवासाला निघायच्या २-३ दिवस आधी माझ्या स्वप्नी गिरनार ची श्री दत्तात्रेयांची मोहक मुर्ती आली आणि पहाता पहाता विशाल होत गेली. क्षणात झोपेतून जाग आली आणि जाणवलं हो मी येतेय हे माझे शब्द आणि असीम तृप्तता.

            प्रथेप्रमाणे लंबे हनुमानजींच आणि पहिल्या पायरीचं दर्शन घेऊन पायऱ्या चढायला सुरुवात केली. यावेळी पहिल्यांदाच गिरनार ला आलेल्या सर्वांना बरोबर घेऊन सावकाश पायऱ्या चढून जात होतो. सर्वांना दहा हजार पायऱ्या चढून जाऊन दर्शन होईल ना ही काळजी मनात होती. मनातल्या मनात नामस्मरण सुरुच होते. पण जेव्हा जेव्हा मी मनोमनी दत्तगुरुंना "दत्तगुरु आमच्या बरोबर आहात ना ?" अशी साद घालत होते त्याक्षणी केशर अष्टगंधाचा सुरेख परिमळ मला जाणवत होता. अर्थातच स्वयं श्री दत्तगुरु सतत आमच्याबरोबर असल्याची सुगंधी साक्षच होती ती.

               श्री दत्तगुरंच्या कृपाशीर्वादाने आम्हा सर्वांची यात्रा पूर्ण झाली. 

               हा गिरनार दर्शनाचा योग श्री दत्तात्रेयांच्या कृपेने वारंवार यावा आणि त्यातून असीम शांती लाभावी हिच दत्तगुरुंच्या चरणी प्रार्थना....

..

जय गिरनारी      जय गिरनारी      जय गिरनारी

                                                                  - स्नेहल मोडक