दहाव्या दिवशी सायंकाळी आम्ही जबलपूरला पोहोचलो. नर्मदा तटावर वसलेल्या जबलपूरला संस्कारधानी असंही म्हणतात. जबलपूरचं पूर्वीचं नांव जाबालीपुरम होत. महर्षी जाबाली यांच्यावरुन हे नांव मिळालं होतं. इथला नर्मदातटावरचा गौरीघाट ( ग्वारीघाट) खूप सुंदर आणि प्रसिद्ध आहे. याच घाटावर मैयाची नित्यनेमाने सायंआरती केली जाते. आम्हीही खास त्या आरतीसाठी थांबलो होतो.
सायंकाळी ६ वाजताच आम्ही घाटावर गेलो होतो. घाटावर अतिशय उत्साहाचं , पावित्र्याचं वातावरण होतं. जसजशी सूर्यास्ताची वेळ जवळ येत होती तसतसा घाट अजूनच सुंदर दिसत होता. सूर्यास्त झाला तरी जरावेळ मंद उजेड असतो पण ते काही क्षण आपल्या मनाची अवस्था फारच तरल असते. इथे तर आमच्या नजरेसमोर मैया होती पण अंधारल्यावर मात्र ती वेगळीच भासू लागली. नेहमीचं तिचं दर्शन मन प्रसन्न करणारं पण आता मात्र ती मला थोडी गूढ गंभीर आणि जरा भीतीदायक वाटू लागली होती.
मनात विचारांची आवर्तनं सुरु असतानाच पूजा आरतीची वेळ झाली. या घाटावर अतिशय सुंदर अशी शास्त्रोक्त पद्धतीने पूजा आरती केली जाते. मंत्रोच्चारात पूजा सुरु झाली आणि माझं मन त्यात गुंतलं. पूजा संपून छान तालासुरात आरती सुरु झाली. मी थोडंसं छायाचित्रण करत होते खरी पण आरती सुरु झाल्यावर मात्र माझी नजर फक्त मैयाकडेच होती.
आणि अचानक आरतीच्या घंटानादात शुभ्रवसनधारी मैया जळातून सगुण साकार झालीय असं मला दिसलं. ते काही क्षण मी अक्षरशः भान हरपून तिच्याकडे पहात होते. अचानक आरतीचा आवाज वाढला आणि मी भानावर आले. माझं मलाच कळत नव्हतं जे दिसलं तो निव्वळ भास होता की खरचं मैयानं दर्शन दिलं होतं. कदाचित पूजेआधी माझ्या मनात आलेली भीती किती अवास्तव आहे हे सांगून मला आश्वस्त करण्यासाठीही मला हा भास किंवा दर्शन घडलं असू शकतं. काहीही असलं तर आता हे लिहितानाही माझ्या नजरेसमोर ते सारं जसच्या तसं तरळतय.
आरती संपल्यावर आम्ही तिथे पूजेसाठी ठेवण्यात आलेल्या नर्मदा मैयाच्या रेखीव मूर्ती स्वरुपाचंही दर्शन घेतलं. प्रसाद घेतला आणि पूजा आरतीचं सारं दृश्य डोळ्यात आणि मनात साठवून मुक्कामाच्या ठिकाणी परत गेलो.
अकराव्या दिवशी आम्ही दिंडोरी गांवात पोहोचलो. दिडोरी हे मध्य प्रदेशच्या पूर्वभागातील आणि छत्तीसगडच्या सीमेवरचं गांव. मैकल पर्वतश्रेणीतील नर्मदा किनारी वसलेलं हे ऐतिहासिक गांव.
इथे नित्याप्रमाणे नर्मदा स्नान करुन मैयासमोर असलेल्या आश्रमात मैयाची पूजा आरती करायची होती. आम्ही घाटाच्या पायऱ्या चढून वर गेलो तर तिथे एकजण ४-५ मोठ्या पपया विकायला घेऊन बसला होता. मला एकदम पपई खायची तीव्र इच्छा झाली. पण पूजेची वेळ झाली होती म्हणून तशीच पुढे गेले. आम्ही ३-४ जणींनी आश्रमात आधी प्रवेश केला. तर तिथे एक वयोवृद्ध बाबाजी आराम करत होते. नर्मदा परिक्रमा करणाऱ्या प्रत्येक पुरुषाला बाबाजी आणि स्त्रीला माताजी या नावांनं पुकारलं जातं. बाबाजींना बघून आम्ही थबकलो पण ते लगेच म्हणाले 'आइये माताजी आप बैठिये' असं म्हणून ते उठून बाहेर गेले. तोपर्यंत सगळेच आश्रमात आले. आम्ही पूजेसाठी आसन लावलं. कुणीतरी त्या बाबाजींना आत बोलावलं. पूजेची तयारी बघून ते आणि त्यांच्याबरोबर असलेले एकजण असे दोघंही आत येऊन बसले.
आमची पूजा झाली, आरती सुरु झाल्यावर ते स्वताचं आरतीचं साहित्य घेऊन आमच्यात सामिल झाले. माझ्यापुढे जरी काहीजणं असली तरी मला ते बाबाजी समोर स्पष्ट दिसत होते. निरांजनाच्या उजेडात त्यांचा शांत गंभीर चेहरा वेगळाच भासत होता मला. काही कारण नसताना नकळत डोळ्यात पाणी तरळलं माझ्या. आरती संपली , आणि आम्ही तिथेच भोजनासाठी थांबलो.
आमचं भोजन तयार होत होतं तोपर्यंत त्या दोन्ही बाबाजींबरोबर थोडं बोललो तेव्हा कळलं की ते पाचव्यांदा चालत परिक्रमा करतायत. आणि दुसरे बाबाजी दुसऱ्यांदा. क्षणात मनापासून हात जोडले गेले आमचे. आणि त्या बाबाजींबद्दल काही माहिती नसताना आरतीच्या वेळी माझ्या डोळ्यात पाणी का तरळलं ते चटकन लक्षात आलं. किती शांत तृप्त होते ते, माहिती सुद्धा दुसऱ्या बाबाजींनी दिली होती.
भोजन करुन निघालो, बसमधे बसलो आणि १० मिनिटांतच माझ्यासमोर मस्त केशरी रंगाची, नीट फोडी केलेली पपई आली. मी काही क्षण नुसती बघतच राहिले. आमच्यापैकीच एकानी ती विकत घेतली होती पण मला ते माहितही नव्हतं. माझी पपई खायची इच्छा मात्र मी काहीही बोलले नसतानांही मैयाने सहज पूर्ण केली होती.
दिंडोरीहून भोजन करुन निघालो आणि अमरकंटक ला पोहोचलो. मध्य प्रदेशातील शहडोल जिल्ह्यातील एक पवित्र स्थान अमरकंटक. हे विंध्य आणि सातपुडा यांना जोडणाऱ्या मैकल पर्वतराजीच्या पूर्वभागात आहे.अमरकंटक या तीर्थस्थानी नर्मदा आणि शोण या नद्यांचा उगम झाला आहे. नर्मदा ही भारतातील सर्वात प्राचीन नदी आहे. तिचा उगम पाच लाख वर्षांपूर्वी झाला असं संशोधकांचं मत आहे. नर्मदा नदी मैकल पर्वतात उगम पावते आणि पूढे काही कि.मी.वर असलेल्या उंच कड्यावरुन खाली येते. इथे कपिलमुनींनी तपश्चर्या केली, आणि इथेच संख्याशास्त्राची रचना केली. म्हणूनच या धारेला कपिलधारा हे नांव मिळालं. इथे कपिलमुनींचा आश्रम आहे.
कपिलधारा आणि त्यापुढे असलेल्या दुग्धधारा पाहण्यासाठी जंगलातून चालत जावं लागतं. आम्ही लहान वाहनाने थोडं अंतर आत जाऊन पुढे ४ किमी जंगलातील पायवेटेने चालत जाऊन कपिलधारा, दुग्धधारा बघितलं. अतिशय सुंदर धारा आहेत.
उंचावरुन शुभ्र फेसाळ पाण्याच्या मोठ्या धारा पडतात. त्यांनाच दुग्धधारा म्हणतात. आम्ही त्या पाण्यात उतरलो आणि त्या शीतल जलस्पर्शाने मस्त सुखावलो. पाण्यातून बाहेर यावसंच वाटत नव्हतं.
पौराणिक कथेनूसार दुर्वास ऋषींनी या स्थानी तपश्चर्या केली होती. त्यांच्या तपश्चर्येने प्रसन्न होऊन नर्मदेने त्यांना साक्षात दर्शन दिलं होतं. यावरुन नर्मदेच्या या जलधारांना दुर्वासधारा असं नावं मिळालं होतं. त्याचा अपभ्रंश होऊन पुढे ते नाऔव दुग्धधारा असं झालं. दुर्वास ऋषी दुधासारख्या शुभ्रधवल अशा नर्मदा जलाने शिवशंकराला अभिषेक करत असत. या दुग्धधारेजवळच दुर्वास ऋषींची गुंफा आहे, जिथे त्यांनी तपस्या केली होती. तसंच तिथं शिवलिंग आहे. आणि त्या शिवलिंगावर सातत्याने नैसर्गिकरित्या जलधारा पडत असते. पूर्ण वाकूनच या गुहेत जावं लागतं. अतिशय थंड पण थोडी अंधारी अशी ही गुहा आहे.
त्या नंतर एक मोठं सुंदर जैन मंदिर पाहीलं. भगवान महावीरांच्या स्मृतीप्रीत्यर्थ निर्माणाधीन असलेलं हे जैन मंदिर. भारतातील अष्टधातू मंदिरांपैकी एक मोठं मंदिर. भगवान आदिनाथांची अष्टधातूंची २४ फूट उंचीची पद्मासनतील मूर्ती आहे. अजूनही या मंदिराचं काम सुरु आहे.
यानंतर आम्ही गेलो नर्मदा मंदिरात. नर्मदेचा जिथे उगम झाला तिथे एक सुंदर दगडी मंदिर बांधलंय आणि भोवती दगडी तटबंदी आहे. आत गेल्यावर आजूबाजूला इतर बरीच मंदिरं आहेत. मधोमध दोन मंदिरं असून पुढे मोठं सरोवर आहे. एक मंदिर श्रीरामसीतेचं आणि दुसरं पार्वतीमातेचं आहे. समोर काळ्या पाषाणातील नर्मदेची अडिच तीन फूट उंचीची मूर्ती आहे. नर्मदादेवी हे देवीचं ३९ वं शक्तीपीठ आहे. त्याला चंद्रिकापीठ म्हणतात.
इथं नर्मदेचा प्रवाह भूमीगत आहे तो परिक्रमा करताना ओलांडून जायचं नसतं म्हणून या मंदिरात केवळ अर्ध्या भागातील मंदिरात जाऊन दर्शन घेता येत. हे सारं पाहून, दर्शन घेऊन आम्ही अमरकंटकलाच मुक्काम केला.
- स्नेहल मोडक
No comments:
Post a Comment